दत्तात्रेयज्ञानलहरी PDF संस्कृत

दत्तात्रेयज्ञानलहरी संस्कृत Lyrics

|| दत्तात्रेयज्ञानलहरी ||

श्रीगणेशाय नमः
दलादन ऋषिरुवाच ।
विभुर्नित्यानन्दः श्रुतिगणशिरोवेद्यमहिमा
यतो जन्माद्यस्य प्रभवति स मायागुणवतः ।
सदाधारः सत्यो जयति पुरुषार्थैकफलदः
सदा दत्तात्रेयो विहरति मुदा ज्ञानलहरिः ॥ १॥

हरीशब्राह्माणः पदकमलपूजां विदधते
जगद्रक्षाशिक्षाजननकरणे ते ह्यधिकृताः ।
अभूवन्निन्द्राद्या हरिदधिपतां देवमुनयः
परं तत्त्वं प्रापुः शशिदिनकरौ ज्योतिरमलम् ॥ २॥

परं ज्योतिर्मूर्ते तव रुचिरतेजः कलरवाज्-
जगध्व्याप्येदानीं तपनशशिताराहुतभुजः ।
महातेजःपुञ्जाः सकलजगदाराध्यचरिताश्-
चरन्त्येवं लोकान्नतजनमनोभीष्टफलदाः ॥ ३॥

भवन्मायारूपं जगदखिलजीवात्मकमिदं
भवद्रूपं प्राहुर्निखिलनिगमान्तश्रुतिचयाः ।
त्वया सृष्टं चादौ हृतमवितमेतत्तदधुना
प्रभावं ते वेत्तुं प्रभवति जनः कोऽवनितले ॥ ४॥

कृपासिन्धो तावज्जनुरजननस्थाप्यकथिते
जगद्रक्षादीक्षा भवति खलु नो चेत्कथमिदम् ।
अनिहस्याऽकर्तुस्तव जगति कर्मोपकृतये
प्रमाणीकर्तुं वा स्वकृतनिगमार्थानिति मतिः ॥ ५॥

महाविद्यारूपे भगवति निबद्धत्वमुचितं
हृदा वाचागम्ये परमपि विमुह्यन्ति कवयः ।
अविद्यातीतः किं यदि गुणविहीनोऽपि गुणवान्-
अविद्यायुक्तोयं त्विति वदति मायामुषितधीः ॥ ६॥

भवानादौ यादोनरमृगमुखश्वादिकतनूर्-
विधत्ते लोकानामवनकृतिहेतोरनुयुगम् ।
विशुद्धस्त्वं लीलानरवपुरिदानीमटसि गां
पवित्रीकर्तुं वा परिजननिवासाङ्गणतलम् ॥ ७॥

जगद्रक्षार्थं वा विचरसि जगत्यात्मजनता-
परित्राणायाद्यः परमपुरुषोऽगम्यचरितः ।
मृषालोको लोको वदति मनुजत्वं तदधुना
यया श्रीकृष्णत्वं यदवब्रुवते मूढमतयः ॥ ८॥

महायोगाधीशैरविदितमहायोगचतुरं
कथं जानन्ति त्वां कुटिलमतयो माध्शजनाः ।
तथापि त्वां जने तव पदयुगाम्भोजभजनान्न
चेत्त्वत्पादा स्मृतिविषयवाणी कथमभूत् ॥ ९॥

अपारे संसारे सुतहितकलत्रादिभरणा –
द्युपाधौ मन्नास्तत्तरणकरणोपायरहिताः ।
पतन्ति त्वत्पादाम्बुजयुगलसेवासु विमुखा
नराः पापात्मानः प्रवरनरके शोकनिलये ॥ १०॥

सुधासिन्धौ द्वीपे कनकलतिके कल्पकवने
वितानैर्मुक्ताढ्यैर्नवमणिमये मण्डपवरे ।
अशेषैर्माणिक्यैः खचितहरिपीठेऽन् कुहरे
हुताशारे ध्यायेत्तव परममूर्तिं निखिलदाम् ॥ ११॥

धराधाराधारे हुतवहपुरेधीशगणपं
विधिं श्रीशेषौ वानलपवनव्योमानि हृदये ।
युतौ जीवात्मानावधिकमवमत्या प्रविशते
विधत्ते जायात्वं परकलितवामेन वपुषा ॥ १२॥

सहस्रारे नीरेरुहि सकलशीतांशुललिते
सहसे हंसं यः स्फुटमपि भवन्तं कलयते ।
सुषुम्नावर्तिन्यां तव चरणपीठेन्दुसुधया –
प्लुतो भित्त्वा ग्रन्थित्रयममृतरूपो विचरति ॥ १३॥

तवाधारे शक्तिस्थितकमलकर्माद्यभिवृते
महापीठे वैश्वानरपुरमरुद्गेहनिलये ।
धराव्योमाकल्पे सुरमुनिमहेन्द्राद्यभिनुतं
महातेजोराशिं निगमनिलयं नौमि हृदये ॥ १४॥

भवत्पादाम्भोजं भवजलधिपोतं भजति यो
महासंसाराब्धिं तनणितरतीत्येव निगमः ।
इहामुत्र त्रातुं तव चरणमेवात्मशरणं
भवेद्घीरो वाहङ्कृतिपरमनस्कोयमधुना ॥ १५॥

यथा दारुष्वग्निर्निवसति तथा देहनिकरे
प्रविश्य त्वं चैको बहुविध इवाभासि ति तथा ।
चलन्नीरे चन्द्रः शतविध इवाभाति गुणतो
न चैतच्चन्द्रे स्यान्न शतविधता नापि चपलम् ॥ १६॥

दरिद्रो वा मूढः कठिनहृदयो वापि भवतां
दयापात्रं स्याच्च्येद्भजति महतामप्यधिकताम् ।
न विद्या रूपं वा न कुलमपि वा कारणमभून् –
महत्त्वे सेवैका तव पदयुगाम्भोजकलना ॥ १७॥

न ते कारुण्यं स्यात्सकलगुणवानप्यगुणवान्
भवत्कारुण्यं स्यादगुणगणपो वोरुगुणवान् ।
यथा पत्यौ रक्ते यदपि च विरक्ते च युवतौ
वृथा सौन्दर्यं स्यात्सकलमपि तेऽनुग्रहवशात् ॥ १८॥

अनाथे दीने मय्यधिगतभवत्पादशरणे
शरण्यब्रह्मण्यप्रथितगुणसिन्धो कुरु दयाम् ।
महातेजोवार्धे स्वसुकृतमहिम्नैव सततं
पुरा पुण्यैर्हीनं पुरुषमुपकुर्वन्ति कृतिनः ॥ १९॥

महाश्वेतद्वीपेऽमरुतरुगणात्यन्तरुचिरे
मणेः पीठाम्भोजेऽनलशशिखगान्तर्निवसितम् ।
गदाचक्राजासिप्रसृतकरपद्मं मुररिपुं
स धन्यस्त्वां ध्यायेत्परतरचिदानन्दवपुषम् ॥ २०॥

लसन्मेरोः शृङ्गे सुरमणिमये कल्पकतरु –
प्रकीर्णे वाक्पीठे रविशशिङ्कराकीर्णजलजे
स्थितं वाचाधीशैर्नुतमनुदिनं त्वां भजति यो
भवेद्वाणीशानामपि गुरुरजेयोऽवनितले ॥ २१॥

समुद्यद्बालार्कायुतनिभशरीरं मुनिवरं
स्थितं बीजे मारे त्रिदशपतिगोपातिरुचिरे ।
हृदि त्वां यः पश्यन् सुखकरमिति ध्यायति सदा
स एवाहं नूनं स भवति जगन्मोहनकरः ॥ २२॥

निधिर्विश्वेषां त्वं निजचरणपद्मद्वयवतां
शरण्यश्चार्कानां चकितहृदयानामभयदः ।
वरेण्यः साधूनां वरद इति वा कामितधियां
भवत्सेवा जन्तोः सुरतरुसमाना न फलति ॥ २३॥

यथा वै पाञ्चाली नटति कुहकेच्छानुशरणं
कुलालेन भ्रान्तं भ्रमति च सकृच्छक्रमनिशम् ।
तथा विश्वं सर्वं वियति मनवश्चानुगुणिताः
स्वतन्त्रः को वास्ते वद परसुरेशस्त्रिभुवने ॥ २४॥

त्वयाज्ञप्तो धाता सृजति जगदीशोऽपि हरते
हरिः पुष्णातीदं तपति तपनो याति पवनः ।
धरां साद्रिद्वीपां वहति भुजगानामधिपतिः
सुराः सर्वे युष्मद्भयपरवशाद्बिभ्रति बलिम् ॥ २५॥

स्वयं मुक्तेः पूर्वं स्वकृतसुकृतं मां नयति चेत्
भवासत्वं का वा तव चरणपङ्केरुहरतिः ।
हरेत्पापौधं नः शुभमपि ददातीति च सदा
भवन्त्याशाबद्ध्वाः सकलमपि धातुर्वशमहो ॥ २६॥

प्रधानं वा कर्म स्थितिविलयसर्गेलमिति चेत्
जडत्वात्क्षीणत्वात्कथमुचितमेतन्निगदितुम् ।
तयोरीशोऽनीशे भवति जगदुत्पत्तिविलया –
वनान्यासन् ब्रह्मास्त्विति वदति शास्त्रं श्रुतिरपि ॥ २७॥

भवत्सेवा जन्तोर्भवदवहुताशाम्बुदनिभा
महामोहध्वान्तप्रतिहतमतेर्दीपकलिका ।
सुधावर्षिण्येषा विहितमनसां निर्मलनृणा –
मुपाध्याये ब्रह्मप्रवचनविधानेऽतिचतुरा ॥ २८॥

अवज्ञायै लोके बहुपरिचितिः प्राकृतमतिः
निरस्यापो गाङ्गाः प्रसरति यथा नाल्पतटिनीम् ।
विशुद्ध्यर्थं तत्त्वं सकलपुरुषार्थैकफलदं
भवन्तं हित्वान्यं भजति गुरुमाशापरवशः ॥ २९॥

निमील्याक्षिद्वन्द्वं निगमनिरतो निश्चलमनाः
प्रकाशन्तं दृष्ट्या त्रिभुवनमुदं ज्ञानपरया ।
ललाटेधोमुख्या रसजनितदिव्याञ्जनधरं
स्मरेद्यस्त्वां योगी भवति निधिसिद्धेरधिपतिः ॥ ३०॥

महामायामन्त्राक्षरकमलपद्मासनयुतं
महानीलच्छायं मधुमुदितयोगिन्यभिवृतम् ।
दधानं सद्बोधासितकनकगोक्षीरतिलकं
मुने यस्त्वां पश्येद्भवति सकलादृश्यकतनुः ॥ ३१॥

सुधाधारे हेतौ सकलजगतां स्वर्णकलिते
सिताम्भोजे तेजोधिकतपनबिम्भे श्रुतितनौ ।
मणिप्रोते पीठे निखिलसुरवृन्दैः परिवृते
स्थितं त्वामारोग्यं स्मरति हृदि तस्यामृतमयम् ॥ ३२॥

परत्रादाता चेद्भवति न ददात्यैहिकसुखं
ददात्येतत्सौख्यं न वितरति चामुष्मिकसुखम् ।
भवत्सेवा जन्तोरिह परसुखप्राभयकरी
सुराणामन्येषामनुशरणमात्मैवमकरोत् ॥ ३३॥

जटी वल्की क्कापि क्कचिदपि सुभूषाम्बरभृती
क्कचिद्भूत्यालिप्तः क्कचिदपि सुगन्धाङ्किततनुः ।
क्कचिद्योगी भोगी क्कचिदपि विरागी विहरसे
बहुज्ञानी ज्ञातुं तव गतिमशक्ताश्च मुनयः ॥ ३४॥

विशुद्धं चैतन्यं क्कचन जडवत्क्कापि सकला –
गमज्ञोऽप्यज्ञस्याद्विहरसि कदाचिद्बहुविधः ।
ऋषिभ्यस्त्वं तत्त्वं परममुपदेष्टासि विततं
चरित्रं ते वेत्तुं चतुरधिकवक्त्रा न चतुराः ॥ ३५॥

मणिर्वा मन्त्रो वा विविधविमलैश्वर्यमपि वा
महायोगोष्टाङ्गाभ्यसनविहितो वा त्रिभुवनम् ।
समर्थं चैकैकं प्रभवति विशीकर्तुमधिकं
स्थितं त्वय्येवेदं तव किमुत लोकैकवशता ॥ ३६॥

सरस्वत्याधारस्थितमरुदतिप्रेरितपरां
नृपो धारां भित्त्वा रसकमलवासाधिपपुरी ।
परं तेजोरूपं सकलभुवनालोकनिरतो
भवं ते संयोगात्परमसमवेतं मुनिपतिः ॥ ३७॥

अपां तत्त्वं हंसं सकलभवदेवे जलरुहे
तडिद्भास्वद्दीप्तिप्रकटदलषट्के सुललिते ।
परं स्वाधिष्ठाने रुचिरतररूपं निरुपमं
स्थितं ध्यायेत्त्वां यो मदनसमरूपो विजयते ॥ ३८॥

परीतं त्वां विष्णो हुतवहनमायाविलसिते
सरोजे नीलाभे मणिरचितपीठे मणिगृहे ।
महासिद्धेः कल्पद्रुमवरतले स्वर्णनिचयाम् –
प्रवर्षद्भिः सस्यात्परमतनुभूतिः स्मरति यः ॥ ३९॥

मरुन्त्ताराप्राभे कनकरुचिपद्मे शृतिमयं
प्रभुं लोकातीतं निखिलनिगमावेद्यचरितम् ।
भजन्ते ये त्वां ते सुदृढतरतादात्म्यकदृशा
चिदानन्दं मायागुणविरहितं यान्ति परमम् ॥ ४०॥

सुधाशुद्धे व्योभ्नि द्रुहिणरमणीबीजलसिते
विशुद्धाम्भोजान्ते सुरनरखगाद्यन्तरहितम् ।
भवन्तं भावोत्थैः कुसुममुखपूजोपकरणैः
समर्हल्लोके ना द्वितयपरमं ब्रह्मभजते ॥ ४१॥

तडिल्लेखाशोचिर्द्विदलकमले भासि परमो
महायुक्तानङ्गोनलशशिभृतोक्षीणि भवतः ।
अशेषस्रोत सु प्रसृतचितिरूपोड्गकनकः
श्रुतिप्राणोष्टाड्गप्रगुणितकलापीठ निलयः ॥ ४२॥ ???

क्वचिद्गुह्यं जिह्वा क्वच गुदकमन्यत्र कविता
क्वचिद्वागन्यत्र श्रुतिरपरतो लोचनयुगम् ।
समाकार्षन्त्यात्मानमिव बहुभार्याः प्रलुभिता –
स्ततो ध्यातुं स्थातुं कथमपि न शक्तस्तव पदम् ॥ ४३॥

अशक्तोहं स्नातुं क्षणमपि जपं कर्तुमपि वौ –
दनाभावादेवातिथिजनसपर्या च न कृता ।
कुतो ज्ञानं ध्यानं त्वकृतगुरुदेवस्य मम भो
भवेदेवैकाशा वसति तव भक्तात्वजनिता ॥ ४४॥

अमन्दे मन्दारद्रुमचरसमीपे मणिमये
सुखासीनं पीठे सुरवरमुनीन्द्रादिविनुतम् ।
स्वहृत्पद्मे वापि स्थितमनुदिनं त्वां भजति यः
स चेहामुष्मिन्वा सकलजनपूज्यश्च भवति ॥ ४५॥

तृणं मेरुं कुर्यात्सुरवरगिरिं वापि च तृणं
भवत्सामर्थ्यं वाऽघटितघटनाप्रौढिमतनो ॥

इदं जाने तस्मै पुनरपि न जानन्ति कवयोऽ –
ऽप्यहो युष्मन्माया सकलजनमोहोन्मदकरी ॥ ४६॥

नटो भूयो वेषैर्बहुविध इवाभाति सुगुणो
यथैको वाकाशो घटमठगुहास्वन्तरगतः ।
यथैकं गाङ्गेयं कटकमुकुटाध्याकृतिवशात् –
तथा दत्तात्रेय त्वमपि बहुरूपस्त्रिभुवनम् ॥ ४७॥

सहस्रांशुप्राभे सुरतरुसमाढ्येधिकतरे
विमाने हंसाख्ये स्थितममृतनीहारवपुषम् ।
परीतं त्वां ध्यायेद्यदरजसमारूढमनिलैः
अशेषैराज्ञायां भवति खचरो व्योमगमनैः ॥ ४८॥

स्थितं मूलाधारे कनकरुचिराङ्गं हुतभुजः
शिखाभिः प्रख्याभिर्वृतमखिलतेजोरसघटम् ।
धरन्तं भ्रूमध्ये प्रसृतनयनः पश्यति च यः
परं त्वां सत्यं स्यादखिलरसविद्यातिनिपुणः ॥ ४९॥

शिरःप्रान्तभ्रान्तायतकुटिलबालार्कमतुलं
प्रदीप्तस्वर्णाढ्यारुणशतलसत्कुण्डलधरम् ।
मरुत्पुत्रं लङ्काधिपतनुजनाशोद्यतकरं
स्मरेद्यस्त्वां यन्तात्सकलभयभूतापहरणे ॥ ५०॥

गरुत्मन्तं चञ्चच्चलकनकपक्षद्वययुतं
सुधाकुम्भोद्भास्वत्करमखिललोकाभिगमनम् ।
अचिन्त्यं वेदैस्त्वां परममुनिनाथं स्मरति यः
स दक्षोऽसौ वादी कपटविषजन्तुप्रहरणे ॥ ५१॥

स्मृतिं नन्दन्तं यो मनुजमुपतिष्ठन्त्यतिबलात्
कृताशामिथ्याद्यात्प्रणतजनमन्दार भवता ।
अदत्ते दत्तत्वादमलतरचिद्गभ्यविभवाः
सदा दत्तात्रेयो भजसि भजतामिष्टफलदः ॥ ५२॥

विधिं विष्णुं मायां शृणिमदनयोनिं दिनकरं
मिलित्वानङ्गेनानलयुवतियुक्तां जपति यः ।
त्वदाख्यामाख्येयां निखिलनिगमाढ्यामखिलदां
स स्म्पद्भिर्देवाधिपविभवयुक्तो विहरति ॥ ५३॥

परामायावाणीमदनकमलाबीजसहितं
मनुं प्रत्येकं ते जपति सततं निश्चलधिया ।
ततोऽभ्येत्यैश्वर्यश्रुतसकलविद्यानिपुणतां
वशित्वं ब्रह्मैक्यं सपदि यदि यायात्परमुने ॥ ५४॥

अविज्ञातं किञ्चित्तव जगति नास्ति प्रभवितुः
तदाविज्ञातोऽहं यदपि सकलज्ञेन भवता ।
अदृष्टं मन्येऽहं प्रतिभटमविज्ञानकरणे
मुने दत्तात्रेय प्रकुरु मयि कारुण्यमतुलम् ॥ ५५॥

भवत्पादाम्भोजद्वय शुभरसास्वाद चतुर –
भ्रमद्भृङ्गीसङ्घायित हृदय वृत्तिं कलयमाम् ।
अनाधाराधाराश्रितसुरतरो तावकजने
मुने कारुण्याब्धे प्रकुरुमयि सम्पत्प्रकटनम् ॥ ५६॥

वदन्त्येकेऽपार्थां तव गतिमनेकार्थ करिणी
अजानन्तोज्ञेऽयामनधिगत तत्त्वार्थ मतयः ।
महायोगिं ल्लोके जडमतिकृते त्वं धृतवपुः
तथा नोचेभ्दक्त स्वजन परिरक्षा कथमहो ॥ ५७॥

स्मृतस्त्वच्छिष्यो वा जगति कृतवीर्यस्य तनयो –
ऽर्जुनो राजा चोराद्भयमहिभयं वृश्चिकभयम् ।
हिनस्त्याजौ शत्रूदितमपि भयं चेति गदितं
भवेयुस्त्वच्छिष्याः किमुतहृत चोरादिक भयाः ॥ ५८॥

पदानां सेव्यो वा न भवसि यदाऽकिञ्चन नृणां
प्रियः साधूनां त्वं तव च सुहृदस्तेऽपि सुजनाः ।
मयित्वार्ते दीने जननमरणाद्यैः कुरुदयां
दयावान्को वा मे भ्रमनिगडनिर्मोचनविधौ ॥ ५९॥

यथा माता पुत्रं सकलगुणहीनं च कुटिलं
प्रपुष्णात्यन्नाद्यैरनुदिनमतीवादरयुता ।
तथा त्वं लोकानां मम च पितरावित्यभिमतं
ततस्त्रातुं दातुं फलमभिमतं चार्हसि विभो ॥ ६०॥

जडं वाचाधीशं सुधियमपि मूइकं च कुरुषे
रवेर्वा शीतत्वं यदि च कुरुपे दृष्टिवसतेः ।
अकर्तुं कर्तुं वाऽन्यदपि परिकर्तुं च मनुषे
तदा सर्वं कुर्याः क्वचन किमसाध्यं त्रिभुवने ॥ ६१॥

पुमान्यो वै युष्मच्चरणपरिचर्याकृतिपरः
महालापास्थानाशनशयनपानानि कुरुते ।
सवै धन्यो लोके सकलजगदाराध्यगरिमा
अहो भाग्यं तस्यागणितयशसः कोऽपि न भजेत् ॥ ६२॥

प्रसादात्ते यस्मिन्प्रबलतरदारिद्र्यविभवः
स यायादिन्द्रत्वं सकल सुरनारीपरिवृतः ।
तवोपेक्षा यस्मिन्भवति स सुराणामधिपतिः
परत्रह्यत्यन्तं प्रविहतमहैश्चर्यविभवः ॥ ६३॥

सदा मन्त्रैर्जाप्यः पुनरपि मनूनेव जपसि
स्वयं तन्त्रध्येयो यदपि कुरुते तन्त्रनिचयम् ।
सदा ब्रह्मानन्दामृतजलधिकेलीकलितधीः
स भूतेर्भूयस्या भवतु भगवन्नः कुरुदयाम् ॥ ६४॥

तरीयाग्निश्वेतद्युतिदिनकृदर्कैर्मुनिपतेः
महाविद्याखण्डैः परियुतमहानुष्टुभमनोः ।
चतुर्भिश्चक्राब्जाऽड्कुशगुणधरं सामियुवतिं
नृसिंहं त्वद्रूपं भवति सपुमर्थैक निलयः ॥ ६५॥

मुने ते माणिक्यप्रवरखचिते हेममुकुटे
पुराकल्पध्वंसे परिकलितसूर्यापररुचः ।
वसन्त्यस्मिन्नूनं नहि यदि तदा भूतमुनयो
न विद्यन्ते लोकाः प्रखरतिमिरान्तैकचतुराः ॥ ६६॥

अहो योगिन्नानामणिखचितभावत्कमकुटः
शिखाग्रालम्बिन्यास्त्रिक तलमसौ रत्नशिखरात् ।
महोमेरोर्लीलां कलयति सदा यामकलितां
शरत्सौदामिन्याः कटकवरतेजोमयतनोः ॥ ६७॥

सुविज्ञातं लोकैरनवधिसदादेशनपरैः
सुधाभानोः खण्डं तव निबिडभावान्धकरणम् ।
द्वितीयं सोमेन्दुस्फुटमुकुटतः कान्तमनघं
महामूर्तिज्योत्स्ना हरति नतदारिद्र्यतिमिरम् ॥ ६८॥

धृतं पुण्ड्रं मात्रात्रितयरुचिरं साक्षरमिदं
सहस्रारे हंसः स्थितपरमहंसाजिगमिषोः ।
वहन्ती पादाब्जद्वयसरललाक्षारसपदं
पराशक्तेश्चन्द्रोपलरचितसोपानपदवी ॥ ६९॥

श्रयेते हैमन्ते तरुविमलपत्रे मधुकरौ
शुभं गर्भाम्भोजे स्थितमिति सुचित्रं शमनिधे ।
कठोरेन्दुप्रांशुप्रवरनिकरीभूततिमिरं
सुधाम्शुर्भावत्को मुकुलयति विद्युत्कुवलयम् ॥ ७०॥

तमोभिर्मूकालीगृहमिदमनुज्जृम्भितमिति
त्वदीये नेत्राब्जे कमलसदना जृम्भितवती ।
सदा सुज्ञानेनाविशति सदयाक्षि प्रसरति
प्रभो यस्मिन्स्यात्ते ध्रुवमतिधनोऽयं मुनिपते ॥ ७१॥

यदा योगिन्नीषद्वलिरविलसत्कोऽप्यसदृशो –
रुपान्ते नीलाली उदरयुगली कञ्जदलयोः ।
वरं कारायेते कनकमकरीकुण्डलयुगे
कटाक्षौ चाम्पेयस्तबकविचरन्ताविव वरौ ॥ ७२॥

त्रयीविद्यारूपस्त्रितनुरहिमांशुः प्रतिदिनं
श्रुती भावत्केचिद्विविधमकरीकुण्डलपदे ।
मिलित्वात्मायं ते घनतरमुपाधिद्वयमिति
व्यनक्ति श्रीकारं निखिलजगदूद्दीपकमुने ॥ ७३॥

कपोलौ यौष्माकौ स्फुटमुकुरबिम्बप्रतिभटौ
भृशं सङ्घर्षित्वात्प्रतिदिनसमारोपितरूचौ ।
निजाकान्तिर्नित्या कनकनिकषोऽत्यन्तमहिमा
त्वदीया नीचैव प्रचुरतरकान्तिस्तवमुने ॥ ७४॥

मुखेन्दुं दृष्ट्वा ते यदि विशति राहुं प्रति
भयाच्छशी वक्त्रं प्राप्यद्विगुणितकलानां निधिरभूत् ।
द्विजानां राज्यत्वं प्रकटितमतो दत्तशरणं
बलेनाहो स्वामिन् कथमपि च लभ्यो हि महिमा ॥ ७५॥

तवायं बिम्बोष्ठश्चिबुकसहितो विद्रुमलता
समाक्षिप्ता तिर्यग्यदि बहुपदं स्यात्फलयुगम् ।
व्रजे तत्साम्यं तन्निहितमुत वा पल्लवपदं
यदि स्यात्ते नालं तुलयितुमहो संयमिपते ॥ ७६॥

भवद्वाणीश्रेणीं श्रवणपुटसौख्यप्रकरणीं
विजेतुं वाक् श्रुत्वा स्वयमुत विदित्वाऽहमिति भाक् ।
अशक्ता तेऽत्यन्तं फणिललितजिह्वाग्रमिषतः
प्रविष्टा वक्त्रान्तं सितमणिलसद्विद्रुमगृहम् ॥ ७७॥

तवावृत्ता रेखात्रयविलसिता कम्बुरभवत् –
च्छिराणामाधारः कथमभवदेतन्न यदि चेत् ।
अथेमामूहेऽहं त्विति कविहराद्याकृतिधरां
तथा नो चेद्वेदत्रितयकलितां वापि गणये ॥ ७८॥

महानन्तश्चासीद्विषधरवरो वासुकिरसौ
निबर्हन्तौ मर्त्याधिकभयकरत्वं गणयताम् ।
भुजाकारौ स्वीयौ तव तु भुजसत्त्वं विदधतां
मुने भूतौ स्निग्धौ सपदि वरदौ चाभयकरौ ॥ ७९॥

मुने गऽड्गास्रोतोऽमरवरगिरिप्रस्थफलके
प्रसादे स्वर्णाढ्यं प्रभवदभवद्भागलुलितम् ।
त्रिसूत्रं सुस्निग्धं धवलमुपवीतं कलयते
महायोगिन्मूर्तित्रयमपि विलीनं तदभवा ॥ ८०॥

प्रसिद्धः स्वर्णाद्रिर्दिवि विबुधवाचावितरणात् –
प्रशस्तौ ते हस्ताबखिल पुरुषार्थ प्रकरणात् ।
जनानां पादाब्जद्वितयमधिकं प्रेम भजतां
मुनीन्द्र त्रैलोक्यद्भुतगणमणिक्षीरजलधे ॥ ८१॥

इयं रोम्णां राजिर्विलसति महानाभिसरसः
प्रवृत्ता कुल्येव प्रतिपतितभऽड्ग्यस्त्रिवलयः ।
नवालेखालोकत्रयविभजनार्थे विरचिता
मुने दत्तात्रेय त्वदुदरविलग्ना विलसिताः ॥ ८२॥

ध्रुवं शम्पा मौज्जीत्रितयवलिरेखावरतनो
रुरुक्षोः प्रासादं खशय हृदयाख्यं तव हरे ।
महालक्ष्म्याश्चञ्चत्कनकमयसोपानपदवी
न चेन्नाभीकुण्डोपरि चिदुपलब्धा सुपरिखा ॥ ८३॥

प्रवृत्तावूरू ते लसदुदरलोकव्रजधृतेः
धृतौ तावदीन्द्रस्फुटपटुकटौ सम्प्रकटितौ ।
कटौ विस्तारौ यत्कटकफलकौ ताविव मुने
महायोगिन्विश्वम्भर इति च नूनं त्वमधिसूः ॥ ८४॥

कृपालो विश्वेश त्रिभुवनतले ते प्रमितितो
दिवारात्रौ स्थानं मिलति वपुषो जानुयुगलम् ।
अभक्तानित्येतत्कथितमभियुक्तौः समतनोः
प्रपुष्टं त्वं सम्प्रत्यपि त्वदिदमर्थं हि सुदृढम् ॥ ८५॥

जगन्मूलं स्रष्टा सकलजगतां सर्गकुशलो
भवज्जड्घे लक्ष्मीकृदसमशरस्य प्रकुरुते ।
प्रकृष्टे ते वीक्ष्य भ्रमवदविलक्ष्योऽल्पगुणवान्
मुने तेनानऽड्गस्तव तु विमुखो लक्षणवतः ॥ ८६॥

नराणां नानार्थप्रदरसगुटित्वं च दधतौ
मुने गुल्फौ गूढौ तव चरणपुष्ट्या प्रकटितौ ।
घटावृत्ती नार्या इव सकलकौ वृत्तरुचिरौ
विराजेते तेजोनिकरकलितायाः सुवपुषः ॥ ८७॥

मदाधारं युष्मत्प्रपदमतिपूज्यं सुरुचिरं
ध्रुवात्मानं मत्वा जितमिति सदा कच्छपपतिः ।
विवेशाधो भूमेर्यदि तदिदमेकं स्मयकरं
त्विदानीं तज्जातिर्मुकुलितशिराश्चाभवदहो ॥ ८८॥

मया दत्तं किञ्चिन्न यदि कलितं वासवमहं
तदा रोचिर्जातं जननमपि पङ्कप्रकटितम् ।
प्रविश्येत्यायोज्यं न चलति ह यत्तत्पदधिया
पदं ते तु श्रीदं सकलसमये श्रीनिलयनम् ॥ ८९॥

मुने ते पादाब्जं नवममृतपादोद्भवमहो
श्रितस्तत् सोदर्यं पशुपतिशिरोब्जं हिमकरः ।
निवृत्तं स्वस्याङ्कं भवति भवदेकात्मवपुषः
कथं ब्रह्मागारे परमपुरुषा नाङ्घ्रिभजनाः ॥ ९०॥

न चित्रं ते पादौ वितरत इति प्रार्थितफलं
विधिं श्रीशं रक्षाकलुषविपदं दृश्यमतुलम् ।
स्मराम्तश्रीगङ्गाधरचरणशङ्खाम्बुज –
सुरद्रुमांश्च त्वद्भावानतजनसदानन्दकलनात् ॥ ९१॥

त्रिखण्डैः श्रीविद्यामनुवरभवैर्भावकरिपो
विवृद्धस्ते मन्त्रो विषवदति यो ज्योतिरमलम् ।
षडर्णं चन्द्रार्कप्रकररुचि तन्मे प्रभवतां
सदा ज्ञानानन्दं युवतिनृमयं लोचनपदम् ॥ ९२॥

समुन्मीलद्भानुप्रकररुचि वाग्बीजममलं
मरुत्वद्गोपाभां मदनलिपिमाधारकमले ।
हृदब्जे शक्त्याख्यं सितकरकराभं शिरसिजे
सरोजे त्वां ध्यायेत्सकलपुरुषार्थान् स लभते ॥ ९३॥

चिदंशस्त्वदूपं किमपि सवितुर्मण्डलगतं
वरेण्यं भर्गो वै त्रिविधतनुदेवस्य वपुषि ।
मुने धीमह्यासीर्हरिरपि धियो यो न
इतरत्प्रचोदायास्तत्वं स्थितिलयसृजस्त्वं मुनिपते ॥ ९४॥

हरित्तन्तुप्रोतसदसि शिखरे शुभ्रकपटो
जगन्मूलस्थाणुस्त्वमिति शुभमस्पन्दमुनिभिः ।
झरीभिः स्वर्णाढ्यैः पवनहतवार्बिन्दुनिकरैर्जटा –
सक्ताब्जाहीरुचिरमभिषिक्तः स्थित इव ॥ ९५॥

दुराचारो जारश्चपलमतिराजः परवशः
परद्रव्याकांक्षी बहुजनविरोधी च सततम् ।
तथा चाहं पूतस्तव पदयुगस्पर्शवशतो ह्ययः
खण्डः स्वर्णं भवति हि यदा सिद्धसुरतिः ॥ ९६॥

परिक्रान्ता देशा बहुतरधनस्यार्जनधिया
कुलाचारं हित्वा कुमतिनृपसेवापि च कृता ।
विधायाहं श्रान्तः किमपि न च तु वपुषा
श्रितं त्वत्पादाब्जं श्रितमनुजमन्दारमधुना ॥ ९७॥

त्वदीयो मे देहस्त्वमपि पितरौ भ्रातृसुहृ –
दस्त्वमेव ब्रह्मन्मे सुतहितगृहक्षेत्रनिवहाः ।
त्वमेव प्राणो मे धनमपि मम त्वं तव पदं
न जाने मय्येव स्थितमपि महन्मेयमधुना ॥ ९८॥

नमस्ते तारायामृतजलधिधाम्नेऽधिमहसे
नमस्ते ब्रह्माद्यैः मुनिसुरवररैः क्लृप्तमहसे ।
नमस्तुभ्यं नारायणमुनिविलासाय भवते
मनूनां कोटीनामचलगणितानां च पतये ॥ ९९॥

नमस्ते देवैरप्यविदितमहिम्नेऽतियशसे
नमस्ते दिक्पालप्रकटमुकुटालङकृतपदे ।
नमस्ते तेजस्विन्नतमनुजमन्दारवपुषे
नमो दत्तात्रेयाकृतिहरिहराजाय महते ॥ १००॥

नमस्ते पापौघाचलविततिसंहारपवये
नमस्ते दारिद्र्यव्यथितजनदैवान्तविधये ।
नमस्ते रोगार्तानत मनुजदिव्यौषधिदृअशे
नमस्ते दैवं मे नहि जगत्यां तव पदम् ॥ १०१॥

असौ दत्तात्रेयस्तुतियुतकृतिर्ज्ञानलहरी
सुधाधारापूराखिलनिगमसारानुपठताम् ।
श्रुतश्रीविद्यायुर्विभवधनधान्यामृतचयं
ददात्येवात्यन्तं जयति सकलाह्लादजनिका ॥ १०२॥

इति दलादनमुनिविरचिता श्रीदत्तपदप्रापिका
श्रीदत्तात्रेयज्ञानलहरिः सम्पूर्णा ॥