एवरत-जीवरत व्रत गुजरात में विशेष रूप से महिलाओं द्वारा किया जाने वाला एक महत्वपूर्ण व्रत है, जो पति की दीर्घायु और संतान की सुरक्षा के लिए समर्पित है। यह व्रत आषाढ़ मास के कृष्ण पक्ष की त्रयोदशी से अमावस्या तक, तीन दिनों तक किया जाता है।
एवरत-जीवरत व्रत करने से अखंड सौभाग्य और संतान सुख की प्राप्ति होती है। यह व्रत विशेष रूप से गुजरात में प्रचलित है और इसे करने से महिलाओं को अपने परिवार में सुख-शांति और समृद्धि की प्राप्ति होती है। इस प्रकार, एवरत-जीवरत व्रत महिलाओं के लिए एक महत्वपूर्ण धार्मिक अनुष्ठान है, जो उन्हें अपने परिवार की भलाई और समृद्धि के लिए शक्ति और संकल्प प्रदान करता है।
એવરત-જીવરતનું વ્રત અષાઢ વદ તેરસથી અમાસ સુધી ત્રણ દિવસ કરવાનું વિધાન છે. વ્રતકર્તાએ મીઠા વિનાનું ભોજન લઈ એકટાણું કરવું, જાગરણ કરી માતાજીના ગરબા ગાવા અને માતાજી સમક્ષ અખંડ દીવો પ્રગટાવેલો રાખવો.
એવરત-જીવરતની વ્રતકથા
એક સમયની વાત છે, જેવો સ્ત્રી નિઃસંતાન હોય તો તેને સમાજમાં હાશકારો મળતો નથી. આવા સંજોગોમાં એક બ્રાહ્મણ દંપતી રહેતું હતું. તે બંને સર્વ રીતે સુખી હતા, પરંતુ સંતાન ન હોવાના કારણે તેમને અત્યંત દુઃખ હતું.
બ્રાહ્મણ દંપતીએ ભગવાન શિવની આરાધના કરી. શિવજીએ પ્રસન્ન થઈ આશીર્વાદ આપ્યો કે “તારે ત્યાં પુત્રનો જન્મ થશે, પરંતુ તે પરણશે નહીં. તેને સંસ્કાર અને શિક્ષાથી પરિપૂર્ણ કરજે.”
કાળક્રમે પુત્ર જન્મ્યો. માતા-પિતાએ તેનું ઉછેર અને શિક્ષણ ઉત્તમ રીતે આપ્યું. સમય આવતા, બ્રાહ્મણે શિવજીની શરત ભંગ કરી અને પુત્રના લગ્ન કરાવી દીધા. લગ્ન બાદ વરરાજા વઘડામાં જ અટવાઈ ગયા. અચાનક એક ઝેરી સાપ વરરાજાને દંશી ગયો અને તે મૃત્યુ પામ્યો.
નવી વધૂ દુઃખમાં ડૂબી ગઈ. તે પોતાના પતિના મૃતદેહ સાથે રહી જવાની શપથ કરી. એક મહાકાળી રાતે, તે મંદિરમાં શરણ લે છે. ત્યાં એવરતમા પ્રગટ થાય છે અને વ્રતનું મહત્વ સમજાવે છે. એવરત વ્રત કરવાથી પતિને નવી જીંદગી મળે છે.
એવરતમાના આશીર્વાદથી પતિનું શરીર જીવંત થવા માંડ્યું. ત્યાર પછી જીવરતમાએ પણ નવવધૂને જીવરત વ્રત કરવાની સલાહ આપી. આ વ્રત કરવાથી સંતાનસુખ પ્રાપ્ત થાય છે.
નવવધૂએ બંને વ્રતો કરી અને સમય જતાં ઘરમાં પુત્રરત્નનો જન્મ થયો. આ વ્રત કરનારા સ્ત્રીઓને નિશ્ચિતપણે સારા ફળ મળે છે. તેથી જયા-પાર્વતી, એવરત-જીવરત જેવા વ્રતોને વિશેષ મહત્વ આપવામાં આવે છે.