गुरुचरित्र अध्याय 14 (Gurucharitra Adhyay 14) – सारांश (हिंदी में), श्री गुरुचरित्र ग्रंथ श्री नारसिंह सरस्वती जी के जीवन से प्रेरित है। गुरुचरित्र अध्याय 14 में उनके जीवन से जुड़ी अनेक शिक्षाप्रद और प्रेरणादायक घटनाएँ वर्णित हैं। श्री नारसिंह सरस्वती जी दत्तात्रेय संप्रदाय के एक प्रमुख संत माने जाते हैं और कलियुग में दत्तात्रेय भगवान के दूसरे अवतार माने जाते हैं। पहले अवतार श्रीपाद श्रीवल्लभ जी थे।
गुरुचरित्र अध्याय 14 की शिक्षाएँ और महत्व
यह पवित्र ग्रंथ महाराष्ट्र में अत्यधिक लोकप्रिय है, जहाँ अनेक भक्त गुरुचरित्र अध्याय 14 मराठी पीडीएफ या मराठी ऑडियो में इसका श्रवण करते हैं और इसे नियमित रूप से पढ़ते भी हैं। यदि आप इसके गूढ़ अर्थों को समझना चाहते हैं, तो स्वयंपाठ करना सर्वोत्तम माना जाता है।
हजारों श्रद्धालु इस ग्रंथ की दिव्यता को महसूस कर चुके हैं और इसके अध्ययन से उन्हें मानसिक शांति, आस्था और आत्मिक बल की प्राप्ति हुई है।
गुरुचरित्र अध्याय 14 क्यों पढ़ें?
- आपके जीवन में शांति, बुद्धि और भक्ति का संचार करता है।
- श्री नारसिंह सरस्वती जी की लीलाओं और शिक्षाओं से सदाचार, श्रद्धा और धैर्य की प्रेरणा मिलती है।
- यह अध्याय आपको सच्चे अर्थों में धार्मिकता और ईश्वर भक्ति के पथ पर अग्रसर करता है।
गुरुचरित्र 14 वा अध्याय मराठी (Gurucharitra Adhyay 14 PDF)
॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः ॥
नामधारक शिष्य देखा । विनवी सिद्धासी कवतुका ।
प्रश्न करी अतिविशेखा । एकचित्तें परियेसा ॥१॥
जय जया योगीश्वरा । सिद्धमूर्ति ज्ञानसागरा ।
पुढील चरित्र विस्तारा । ज्ञान होय आम्हांसी ॥२॥
उदरव्यथेच्या ब्राह्मणासी । प्रसन्न जाहले कृपेसीं ।
पुढें कथा वर्तली कैसी । विस्तारावें आम्हांप्रति ॥३॥
ऐकोनि शिष्याचें वचन । संतोष करी सिद्ध आपण ।
गुरुचरित्र कामधेनु जाण । सांगता जाहला विस्तारें ॥४॥
ऐक शिष्या शिखामणि । भिक्षा केली ज्याचे भुवनीं ।
तयावरी संतोषोनि । प्रसन्न जाहले परियेसा ॥५॥
गुरुभक्तीचा प्रकारु । पूर्ण जाणे तो द्विजवरु ।
पूजा केली विचित्रु । म्हणोनि आनंद परियेसा ॥६॥
तया सायंदेव द्विजासी । श्रीगुरु बोलती संतोषीं ।
भक्त हो रे वंशोवंशीं । माझी प्रीति तुजवरी ॥७॥
ऐकोनि श्रीगुरुचें वचन । सायंदेव विप्र करी नमन ।
माथा ठेवून चरणीं । न्यासिता झाला पुनःपुन्हा ॥८॥
जय जया जगद्गुरु । त्रयमूर्तीचा अवतारू ।
अविद्यामाया दिससी नरु । वेदां अगोचर तुझी महिमा ॥९॥
विश्वव्यापक तूंचि होसी । ब्रह्मा-विष्णु-व्योमकेशी ।
धरिला वेष तूं मानुषी । भक्तजन तारावया ॥१०॥
तुझी महिमा वर्णावयासी । शक्ति कैंची आम्हांसी ।
मागेन एक आतां तुम्हांसी । तें कृपा करणें गुरुमूर्ति ॥११॥
माझे वंशपारंपरीं । भक्ति द्यावी निर्धारीं ।
इह सौख्य पुत्रपौत्रीं । उपरी द्यावी सद्गति ॥१२॥
ऐसी विनंति करुनी । पुनरपि विनवी करुणावचनीं ।
सेवा करितो द्वारयवनीं । महाशूरक्रूर असे ॥१३॥
प्रतिसंवत्सरीं ब्राह्मणासी । घात करितो जीवेसीं ।
याचि कारणें आम्हांसी । बोलावीतसे मज आजि ॥१४॥
जातां तया जवळी आपण । निश्चयें घेईल माझा प्राण ।
भेटी जाहली तुमचे चरण । मरण कैंचें आपणासी ॥१५॥
संतोषोनि श्रीगुरुमूर्ति । अभयंकर आपुले हातीं ।
विप्रमस्तकीं ठेविती । चिंता न करीं म्हणोनियां ॥१६॥
भय सांडूनि तुवां जावें । क्रूर यवना भेटावें ।
संतोषोनि प्रियभावें । पुनरपि पाठवील आम्हांपाशीं ॥१७॥
जंववरी तूं परतोनि येसी । असों आम्ही भरंवसीं ।
तुवां आलिया संतोषीं । जाऊं आम्ही येथोनि ॥१८॥
निजभक्त आमुचा तूं होसी । पारंपर-वंशोवंशीं ।
अखिलाभीष्ट तूं पावसी । वाढेल संतति तुझी बहुत ॥१९॥
तुझे वंशपारंपरीं । सुखें नांदती पुत्रपौत्रीं ।
अखंड लक्ष्मी तयां घरीं । निरोगी होती शतायुषी ॥२०॥
ऐसा वर लाधोन । निघे सायंदेव ब्राह्मण ।
जेथें होता तो यवन । गेला त्वरित तयाजवळी ॥२१॥
कालांतक यम जैसा । यवन दुष्ट परियेसा ।
ब्राह्मणातें पाहतां कैसा । ज्वालारुप होता जाहला ॥२२॥
विमुख होऊनि गृहांत । गेला यवन कोपत ।
विप्र जाहला भयचकित । मनीं श्रीगुरुसी ध्यातसे ॥२३॥।
कोप आलिया ओळंबयासी । केवीं स्पर्शे अग्नीसी ।
श्रीगुरुकृपा होय ज्यासी । काय करील क्रूर दुष्ट ॥२४॥
गरुडाचिया पिलियांसी । सर्प तो कवणेपरी ग्रासी ।
तैसें तया ब्राह्मणासी । असे कृपा श्रीगुरुची ॥२५॥
कां एखादे सिंहासी । ऐरावत केवीं ग्रासी ।
श्रीगुरुकृपा होय ज्यासी । कलिकाळाचें भय नाहीं ॥२६॥
ज्याचे ह्रुदयीं श्रीगुरुस्मरण । त्यासी कैंचें भय दारुण ।
काळमृत्यु न बाधे जाण । अपमृत्यु काय करी ॥२७॥
ज्यासि नाहीं मृत्यूचें भय । त्यासी यवन असे तो काय ।
श्रीगुरुकृपा ज्यासी होय । यमाचें मुख्य भय नाहीं ॥२८॥
ऐसेपरी तो यवन । अंतःपुरांत जाऊन ।
सुषुप्ति केली भ्रमित होऊन । शरीरस्मरण त्यासी नाहीं ॥२९॥
ह्रुदयज्वाळा होय त्यासी । जागृत होवोनि परियेसीं ।
प्राणांतक व्यथेसीं । कष्टतसे तये वेळीं ॥३०॥
स्मरण असें नसे कांहीं । म्हणे शस्त्रें मारितो घाई ।
छेदन करितो अवेव पाहीं । विप्र एक आपणासी ॥३१॥
स्मरण जाहलें तये वेळीं । धांवत गेला ब्राह्मणाजवळी ।
लोळतसे चरणकमळीं । म्हणे स्वामी तूंचि माझा ॥३२॥
येथें पाचारिलें कवणीं । जावें त्वरित परतोनि ।
वस्त्रें भूषणें देवोनि । निरोप देतो तये वेळीं ॥३३॥
संतोषोनि द्विजवर । आला ग्रामा वेगवक्त्र ।
गंगातीरीं असे वासर । श्रीगुरुचे चरणदर्शना ॥३४॥
देखोनियां श्रीगुरुसी । नमन करी तो भावेसीं ।
स्तोत्र करी बहुवसीं । सांगे वृत्तांत आद्यंत ॥३५॥
संतोषोनि श्रीगुरुमूर्ति । तया द्विजा आश्वासिती ।
दक्षिण देशा जाऊं म्हणती । स्थान-स्थान तीर्थयात्रे ॥३६॥
ऐकोनि श्रीगुरूचें वचन । विनवीतसे कर जोडून ।
न विसंबें आतां तुमचे चरण । आपण येईन समागमें ॥३७॥
तुमचे चरणाविणें देखा । राहों न शके क्षण एका ।
संसारसागरतारका । तूंचि देखा कृपासिंधु ॥३८॥
उद्धरावया सगरांसी । गंगा आणिली भूमीसी ।
तैसें स्वामीं आम्हांसी । दर्शन दिधलें आपुलें ॥३९॥
भक्तवत्सल तुझी ख्याति । आम्हां सोडणें काय निति ।
सवें येऊं निश्चितीं । म्हणोनि चरणीं लागला ॥४०॥
येणेंपरी श्रीगुरुसी । विनवी विप्र भावेसीं ।
संतोषोनि विनयेसीं । श्रीगुरु म्हणती तये वेळीं ॥४१॥
कारण असे आम्हां जाणें । तीर्थे असती दक्षिणे ।
पुनरपि तुम्हां दर्शन देणें । संवत्सरीं पंचदशीं ॥४२॥
आम्ही तुमचे गांवासमीपत । वास करुं हें निश्चित ।
कलत्र पुत्र इष्ट भ्रात । मिळोनि भेटा तुम्ही आम्हां ॥४३॥
न करा चिंता असाल सुखें । सकळ अरिष्टें गेलीं दुःखें ।
म्हणोनि हस्त ठेविती मस्तकें । भाक देती तये वेळीं ॥४४॥
ऐसेपरी संतोषोनि । श्रीगुरु निघाले तेथोनि ।
जेथें असे आरोग्यभवानी । वैजनाथ महाक्षेत्र ॥४५॥
समस्त शिष्यांसमवेत । श्रीगुरु आले तीर्थे पहात ।
प्रख्यात असे वैजनाथ । तेथें राहिले गुप्तरुपें ॥४६॥
नामधारक विनवी सिद्धासी । काय कारण गुप्त व्हावयासी।
होते शिष्य बहुवसी । त्यांसी कोठें ठेविलें ॥४७॥
गंगाधराचा नंदनु । सांगे गुरुचरित्र कामधेनु ।
सिद्धमुनि विस्तारुन । सांगे नामकरणीस ॥४८॥
पुढील कथेचा विस्तारु । सांगतां विचित्र अपारु ।
मन करुनि एकाग्रु । ऐका श्रोते सकळिक हो ॥४९॥
इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्ध-नामधारकसंवादे क्रूरयवनशासनं-सायंदेववरप्रदानं नाम चतुर्दशोऽध्यायः ॥१४॥
॥ श्रीगुरुदेव दत्त ॥ ॥ ओंवीसंख्या ४९ ॥
॥श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु॥
गुरुचरित्र अध्याय 14 – फायदे आणि महत्त्व
गुरुचरित्रातील चौदावा अध्याय (गुरुचरित्र १४ वा अध्याय) हा अत्यंत महत्त्वाचा असून, तो आपल्याला गुरुभक्तीचे सामर्थ्य आणि संकटातून मुक्ती कशी मिळते हे शिकवतो. हा अध्याय मराठीत उपलब्ध आहे आणि श्री गुरु नृसिंह सरस्वतींनी त्यांचे शिष्य सायंदेव यांना एका भयंकर परिस्थितीतून कसे वाचवले, याचे यात सुंदर वर्णन आहे.
सायंदेवांची कथा: गुरुभक्तीचे एक उत्तम उदाहरण
सायंदेवांना राजाने बोलावले होते. हा राजा अत्यंत क्रूर होता आणि त्याच्या बोलावण्याचा अर्थ सामान्यतः मृत्यू असेच मानले जाई. सायंदेवांनाही आपला मृत्यू अटळ वाटू लागला. त्यामुळे त्यांनी तात्काळ आपले गुरु श्री नृसिंह सरस्वती यांच्याशी संपर्क साधला. त्यांनी गुरूंना विनंती केली की, त्यांच्या पश्चात त्यांच्या कुटुंबावर कृपा करावी आणि त्यांच्या कुटुंबात गुरुभक्ती सदैव टिकून राहावी. राजाच्या बोलावण्यामुळे आपला मृत्यू निश्चित आहे, असेही त्यांनी गुरूंना सांगितले.
श्री गुरु नृसिंह सरस्वतींनी त्यांना धीर दिला आणि आश्वासन दिले की, राजा त्यांना मारणार नाही, उलट त्यांचा सन्मान करेल आणि अनेक भेटवस्तू देईल. एवढेच नव्हे, तर गुरु नृसिंह सरस्वतींनी सायंदेवांना सांगितले की, जोपर्यंत ते राजाला भेटून परत येत नाहीत, तोपर्यंत ते तिथेच थांबतील.
गुरुंच्या आश्वासनानंतर सायंदेव राजवाड्यात गेले. राजा अत्यंत क्रोधित आणि चिडलेला होता. तो सायंदेवांना मारण्यासाठी शस्त्र आणायला आत गेला. पण खोलीत शिरताच राजाला झोप लागली आणि त्याला स्वप्न पडले की कोणीतरी त्याला मारत आहे. तो घाबरून जागा झाला आणि त्याला खूप वेदना होत असल्याचे जाणवले. तात्काळ तो सायंदेवांकडे परत आला आणि त्याने त्यांची क्षमा मागितली. राजाने सायंदेवांना पैसे, वस्त्रे आणि अनेक मौल्यवान वस्तू देऊन त्यांचा सन्मान केला.
श्री गुरु नृसिंह सरस्वतींनी सांगितल्याप्रमाणे सर्व काही घडले.
अध्याय 14 वाचनाचे फायदे
कोणत्याही प्रकारच्या भयानक अडचणी आणि संकटातून सुटका मिळवण्यासाठी भक्त नेहमी गुरुचरित्र अध्याय १४ चे वाचन करतात. अनेकांनी त्यांच्या आयुष्यातील मोठ्या अडचणींवर या अध्यायाच्या वाचनाने यशस्वीपणे मात केली आहे आणि त्यांना सुख-शांती मिळाली आहे.
गुरुचरित्र अध्यायानुसार फायदे (फलश्रुती)
गुरुचरित्रातील प्रत्येक अध्याय एखाद्या मंत्राप्रमाणे फलदायी आहे, ज्यामुळे अनेक आजार आणि अडचणी दूर होतात. खाली प्रत्येक अध्यायाच्या वाचनाने मिळणारे फायदे दिले आहेत:
अध्याय १: नित्य गुरुचिंतनाने संपूर्ण जीवन मंगलमय होते.
अध्याय २: कलीबाधा व सर्व रोगबाधा नाहीशा होतात.
अध्याय ३: गुरुकोपाचे शमन होते व व्रताची पूर्तता होते.
अध्याय ४: स्त्रीछलणाचा दोष जातो व स्वहिताचे रक्षण होते.
अध्याय ५: शारीरिक व्यंगे नष्ट होतात, ज्ञानाची प्राप्ती होते.
अध्याय ६: दैवी कोप दूर होतो व विद्याप्राप्ती होते.
अध्याय ७: पंचमहापापादी सर्व पातके नाहीशी होतात.
अध्याय ८: बुद्धिमंद्य नाहीसे होते, विवाह कार्य सुलभ होते.
अध्याय ९: सर्व शुभकामना गुरुकृपेने पूर्ण होतात.
अध्याय १०: नवस फळाला येतात, चोरीचा आळ दूर होतो.
अध्याय ११: वाचंदोष तसेच, वेड नाहीसे होते.
अध्याय १२: संकटे, दैन्य, दारिद्र्य यांचे निवारण होते.
अध्याय १३: सर्व प्रकारच्या पोटाच्या व्याधी नाहीशा होतात.
अध्याय १४: प्राणघातक गंडातरापासून स्वरक्षण लाभते. (गुरुचरित्र १४ वा अध्याय फायदे)
अध्याय १५: तीर्थयात्रांना सफलता प्राप्त होते.
अध्याय १६: आदरणीय व्यक्तीची निंदा, अपमान केल्याचा दोष दूर होतो.
अध्याय १७: ज्ञान व गुरुकृपा यांचा लाभ होतो.
अध्याय १८: संपत्तीचा लाभ होऊन दारिद्र्य नाहीसे होते.
अध्याय १९: भाग्यवृद्धी होते, सद्गुरूंचा लाभ होतो, त्रिस्थळी यात्रेचे पुण्य लाभते.
अध्याय २०: गुरुस्मरण करुनी मनी, पूजा करी वो गुरुचरणी, तुझे पाप होईल धुनी, ब्रह्मासमंध परिहरेल!
अध्याय २१: मृत्यूभयापासून मुक्तता मिळते.
अध्याय २२: वांझपण दूर होते, बाळंतिणीला चांगले दूध येते.
अध्याय २३: पिशाच्चबाधा नष्ट होते, राजमान्यता प्राप्त होते.
अध्याय २४: भ्रम व वैचारिक गोंधळ दूर होऊन मनःशांती लाभते.
अध्याय २५: अपात्र लोकांच्या संपर्कात त्यांचे दुष्परिणाम टळतात.
अध्याय २६: शत्रू निष्प्रभ होऊन शरण येतात.
अध्याय २७: गर्व नष्ट होऊन चित्त शुद्ध होते.
अध्याय २८: वाईट कर्माचे दोष दूर होतात, सन्मार्ग सापडतो.
अध्याय २९: स्त्रीछलदोष, वासनादोष दूर होऊन पवित्रता लाभते.
अध्याय ३०: कुमारिकांना इच्छित पतीची प्राप्ती होते, सौभाग्यवृद्धी होते.
अध्याय ३१: पतीवर येणारी विघ्ने टळतात.
अध्याय ३२: वैधव्याचे दुःख टळते अथवा सुसह्य होते.
अध्याय ३३: वचनभंग व व्यभिचार दोष दूर होऊन सद्गती लाभते.
अध्याय ३४: प्राणसंकटाचे निवारण होऊन आयुष्यवृद्धी होते.
अध्याय ३५: हरवलेले, नष्ट झालेले पुन्हा प्राप्त होते, तुटलेले संबंध जुळतात.
अध्याय ३६: चुकीच्या समजुती जाऊन अंतःकरण शुद्ध होते.
अध्याय ३७: मूढ बुद्धी नष्ट होऊन योग्य ज्ञान व ब्रह्मप्राप्ती होते.
अध्याय ३८: निंदा करणारे शरण येतात, अन्नपूर्णा नित्य प्रसन्न राहते.
अध्याय ३९: सद्गुरूंची प्राप्ती होऊन योग्य मार्ग सापडतो.
अध्याय ४०: कुष्ठरोग नाहीसा होऊन शरीर निरोगी होते.
अध्याय ४१: सद्गुरूंची प्राप्ती होऊन योग्य मार्ग सापडतो. (पुनरावृत्ती)
अध्याय ४२: विद्या व फलाची प्राप्ती होऊन कर्तबगारीला यश येते.
अध्याय ४३: गर्व व क्रोध नाहीसा होऊन ऐश्वर्याची प्राप्ती होते.
अध्याय ४४: मनातील भ्रम दूर होऊन योग्य मार्ग लाभतो.
अध्याय ४५: कुष्ठरोग नाहीसा होतो, गुरुनिष्ठा सफल होते, बुद्धी वाढते.
अध्याय ४६: चित्ताची स्थिरता लाभते, ज्ञानाची प्राप्ती होते.
अध्याय ४७: पक्षपाताचा दोष नाहीसा होऊन समत्वबुद्धी प्राप्त होते.
अध्याय ४८: गुरुनिष्ठांना विपुल समृद्धीची प्राप्ती होते, विघ्ने टळतात.
अध्याय ४९: तीर्थक्षेत्रांबद्दल आदर वाढतो, सर्व पापांचे शमन होते.
अध्याय ५०: ग्रंथी रोग, त्वचारोग नष्ट होऊन शरीरसुख लाभते.
अध्याय ५१: सुखसमृद्धी व अंती मोक्ष प्राप्ती होते.
अध्याय ५२: श्रद्धेला चांगली फळे येतात व संपूर्ण ग्रंथ वाचनाचे फळ मिळते.
तुम्हाला गुरुचरित्र १४ वा अध्याय मराठी PDF (Gurucharitra Adhyay 14 PDF) डाउनलोड करायची असेल, तर लेखाखाली दिलेल्या डाउनलोड बटणावर क्लिक करू शकता.