|| सर्वपित्री अमावस्येची कथा ||
श्राद्ध पक्षात सर्वपितृ अमावस्येला विशेष महत्त्व आहे. याला पितरांना विदा करण्याची शेवटची तारीख मानली जाते. जर एखाद्या व्यक्तीने कोणत्याही कारणास्तव श्राद्धाच्या ठरलेल्या दिवशी श्राद्ध करू शकले नाही किंवा त्याला ती तारीख माहीत नसेल, तर तो सर्वपितृ अमावस्येला श्राद्ध करू शकतो. या दिवसाच्या महत्त्वावर एक पुरातन पौराणिक कथा आधारित आहे.
देवांचे पितृगण, ज्यांना ‘अग्निष्वात्त’ असे म्हटले जाते आणि जे सोमपथ लोकात निवास करतात, त्यांची मानसकन्या अच्छोदा एक नदीच्या रूपात प्रकट झाली. मत्स्य पुराणात अच्छोद सरोवर आणि अच्छोदा नदीचा उल्लेख आढळतो, जी काश्मीरमध्ये स्थित आहे. अच्छोदाने एक हजार वर्षे तपस्या केली आणि तिच्या तपस्येमुळे संतुष्ट होऊन पितृगण अग्निष्वात्त, बर्हिषपद, आणि अमावसु अश्विन अमावस्येच्या दिवशी तिला वरदान देण्यासाठी आले.
पितृगणांनी अच्छोदाला सांगितले की, ते तिच्या तपस्येमुळे प्रसन्न झाले आहेत आणि तिला वरदान देऊ इच्छितात. मात्र, अच्छोदाने अमावसुकडे पाहिले आणि त्यांच्या तेजाने प्रभावित होऊन त्यांच्याशी रमण करण्याची इच्छा व्यक्त केली. यावर पितृगणांनी तिला शाप दिला की, ती पितृलोकातून पतित होऊन पृथ्वीवर मत्स्य कन्येच्या रूपात जन्म घेईल. मात्र, पितरांना तिच्यावर दया आली आणि त्यांनी तिला आशीर्वाद दिला की, ती महर्षी पराशरांची पत्नी बनेल आणि त्यांच्या गर्भातून भगवान वेदव्यास जन्म घेतील.
यानंतर, अच्छोदा शापमुक्त होऊन पुन्हा पितृलोकात परत जाईल. अमावसुच्या ब्रह्मचर्य आणि धैर्याची प्रशंसा करत पितरांनी घोषणा केली की, अमावस्या ही तिथी अमावसुच्या नावाने ओळखली जाईल, आणि जो कोणी व्यक्ती श्राद्ध करू शकला नसेल, तो अमावस्येला श्राद्ध-तर्पण करून आपल्या पितरांना संतुष्ट करू शकतो.
याच अच्छोदा कालांतराने महर्षी पराशरांची पत्नी आणि वेदव्यासांची माता सत्यवती झाली. पुढे तिने राजा शांतनुसोबत विवाह केला आणि दोन पुत्र, चित्रांगद आणि विचित्रवीर्य, यांना जन्म दिला. त्यांच्या नावानेच कलियुगात ‘अष्टका श्राद्ध’ साजरा केला जातो.
Found a Mistake or Error? Report it Now
